Geweldloos aanwezig zijn

De vrijdag begon met een bezoek aan Yad Vashem. Het blijft altijd een indrukwekkende tocht om langs de joodse levensverhalen te lopen die binnen afzienbare tijd voor het grootste gedeelte op een gruwelijke manier zullen eindigen. En mocht dat niet zo zijn voor de rest van hun leven getekend zijn. In het voor mij nieuwe museum wordt je door verschillende ruimtes geleid waarin je ziet hoe een samenleving in een werelddeel binnen 15 jaar een totale bevolkingsgroep uit de maatschappij verwijdert die escaleert in een massamoord van 6.000.000 joden. Op de tentoonstelling wordt dit passend uitgedrukt met de spreuk: "een land is niet alleen wat het doet, maar ook wat het tolereert."
Met het voor mij bekende beeldmateriaal geeft de expositie het overzicht van de uitsluitingsmaatregelingen, de deportaties naar de ghetto's, de treinreizen naar de vernietigingskampen, de gang naar de gaskamers en hoe er ruimte wordt gemaakt voor de volgende groep mensen. Waarbij ik besef dat niet alleen joden in deze rollercoaster zaten, maar dat dit systematisch uit de wegruimen ook gold voor andere bevolkingsgroepen zoals de zigeuners, Jehovagetuigen en homoseksuelen.
Het herdenkingsmonument geeft ook ruim aandacht aan de mensen die in verzet zijn gekomen tegen deze waanzin. Op een grote wand staan de vele namen genoemd die iets gedaan hebben om leven te beschermen tegen de overheidsmaatregelingen die leiden tot een dergelijke ontsporing. Opnieuw een overweldigende ochtend met een bekend verhaal waarin ik de tijdelijke verblijfplaatsen als Theresienstadt en (waarschijnlijk maar heel kort) Sobibor van mijn meest nabije familieleden weer door mij heen heb laten gaan. (In dit park, waar de aandacht vooral naar de joodse slachtoffers gaat, staat de kortdurende verplichte verblijfsplaats van mijn oom Han in Berlijn wat minder op de voorgrond.)
Vanuit Yad Vasem bracht de taxi ons naar de eerste plaats waar wij als CPT-ers mee doen aan een demonstratie. Ongeveer 25 jaar geleden verzamelde zich een aantal moeders van Israëlische soldaten om zich uit te demonstreren tegen de bezetting. Zij noemen zich de "Women in black" en komen iedere vrijdag voor de aanvang van sabbath naar deze plek. Inmiddels staan er ook echtgenoten en vaders van de soldaten en andere sympathisanten, zoals de delegatieleden van het CPT. De demonstratie duurt meestal een uur en je weet nooit wat je er te wachten staat, zo werd ons van te voren verteld. Soms gebeurd er niets, soms wordt er gespuugd of krijg je koffie over je heen. Wel wordt er veel getoeterd met meestal een bevestigende groet maar ook met signalen waaruit blijkt dat de bestuurder het niet eens is met de doelstelling van de demonstratie. Deze middag was er ook geen tegendemonstratie en was het een rustige middag.
Na de demonstratie gingen we op bezoek van een Palestijnse familie in Oost-Jeruzalem. Uit zijn levensverhaal blijft dat hij in 1948 uit Haifa naar het vluchtelingenkamp is gegaan in Jeriricho. In 1956 is hij met 28 andere families uit verschillende plaatsen van de Westbank overgeplaatst naar Oost-Jeruzalem om met elkaar een bestaan op te bouwen. Samen bouwden zij de huizen waar ze nu nog wonen. Toen in 1967 de bezetting van de Westbank van Jordanië overging in een bezetting van Israël moest hij opletten dat er altijd iemand thuis was. De kans was altijd aanwezig dat tijdens de nacht een leeg huis ingenomen kon anderen. Meestal door joodse mensen die een plek zochten om te wonen. Sinds die tijd zijn er steeds meer joodse bewoners gekomen. Deze huizen worden in korte tijd aangesloten op goedwerkende de Nuts voorzieningen. Hijzelf woont in een huis dat zonder vergunning is gebouwd. Het kan dus zomaar worden afgebroken, als de overheid daar opdracht toe geeft. Zijn achterburen hebben inmiddels de opdracht gekregen te vertrekken omdat het huis illegaal was. Dit is vervolgens gesloopt en opnieuw opgebouwd voor joodse bewoners. Dit gaat volgens hem ook gebeuren met dé twee huizen tegenover dat van hem.
De gastheer werd weggeroepen zodat zijn neef het gesprek kon overnemen. Hij was overgekomen voor de begrafenis van zijn tante. In nog heldere bewoordingen zei hij: "het komt op neer dat Israël ons niet wil. En de overheid doet er alles aan om ons weg te krijgen, Want wij nemen ruimte in die volgens de overheid voor joden is." Toen de gastheer terug kwam vertelde hij dat hij na het overlijden van zijn ouders de tent waar zij in zijn blijven wonen had afgebroken om er een nieuw stenen huis te bouwen. Hoewel de vergunning maar op zich liet wachten is hij na enkele jaren van wachten toch maar begonnen met de bouw van een nieuw huis. Het was bijna klaar toen een jong stel er introk. Toen hij zich hierover beklaagde is de politie langs geweest en gezien dat er iemand in de nieuwe woning woont. Vervolgens zij ze weggegaan en heeft hij er niets meer over gehoord. In het begin nam hij nog wel contact op met de politie, maar die zij niets voor hem te kunnen doen.
Op de terugweg naar huis was er op de hoek van de straat een kleine demonstratie. Op allerlei manieren werd de overheid opgeroepen de bezetting te stoppen. Met onze rode petjes hadden we op deze manier een tweede gelegenheid om aan een geweldloze actie mee te doen. Met teksten die verwezen naar de stopzetting van de bezetting stond ik gezellig met mijn buurman te praten. Hij vertelde inmiddels vier jaar mee te doen met actie van "Keep hope alive". Onder het wakend oog van de politie stonden we achter de borden en zwaaide iemand met een Palestijnse vlag. Wie had dat gedacht dat ik zo dichtbij onder een nationale vlag, en dan ook nog de Palestijnse, zou staan. nou, ik niet! Het viel me op tijdens de actie dat er veel getoeterd werd met uit de auto veel steunbetuigingen. Met enke blijen van afkeuring.
Na deze geweldloze aanwezigheid gingen we naar huis om ons voor te bereiden op het vertrek naar Hebron. Daar gaan we twee dagen geweldloos aanwezig zijn. Met camera en potlood en een boekje in de hand om mogelijk gewelddadig optreden kunnen vastleggen en beschrijven. Ik ben benieuwd naar de ervaringen in deze stad.